مكان نمازگزار شرايط
مكان نمازگزار داراى شرايطى است . برخى از آنها عبارتند از: شرط اول : آنكه مُباح (و غير غَصبى ) باشد(1) (پس از: م 877. شرط دوم : مكان نمازگزار اگر نجس است نبايد به طورى تر باشد كه رطوبت آن به بدن يا لباس او برسد, مگر(2) نجاستى باشد كه در نماز مَعفُوّ (= بخشوده شده ) است (3) , ولى جايى كه پيشانى را بر آن مى گذارد اگر نجس باشد در صورتى كه خشك هم باشد نماز باطل است ...(4) (م 900. مكان نمازگزار احكام و شرايط ديگرى نيز دارد. براى دانستن آنها به رسالهء توضيح المسائل مرجع تقليد خود مراجعه كنيد. يادآورى
كسى (5) كه در مسجد نشسته اگر ديگرى جاى او را غصب كند و در آنجا نماز بخواند, بنابر احتياط واجب (6) بايد دوباره نمازش را در محل ديگرى بخواند(7) (م 880.(8) ... روى چيزى كه ايستادن و نشستن روى آن حرام است , مانند فرش يا روزنامه اى كه اسم خدا و آيات قرآن بر آن نوشته شده نبايد نماز بخواند, ولى اگر خواند نمازش صحيح است (9) اما مرتكب حرام شده است (10) (م 896. در نماز(11) , زن (و دختر) بايد عقبتر از مرد (و پسر) بايستد(12) , و بهتر است (13) جاى سجدهء زن از جاى ايستادن مرد كمى عقبتر باشد. بنابراين اگر زن جلوتر يا مساوى مرد بايستد نماز باطل است , و در اين حكم , مَحرَم و غيرمحرم , زن و شوهر تفاوتى ندارند, نماز واجب يا مستحب فرق ندارد. (م 901. اگر زن در كنار مرد يا(14) جلوتر بايستد و با هم وارد نماز شوند نماز هر دو باطل است (15), اما اگر يكى قبلاً وارد نماز شده باشد نماز او(16) صحيح و نماز دومى باطل است (م 902. اگر ميان مرد و زن ديوار يا پرده يا چيز ديگرى باشد كه يكديگر را ببينند(17) , يا بين آنها ده ذِراع كه تقريباً پنج متر است فاصله باشد, نمازشان صحيح است (م 903. بودن (18) مرد با زن نامحرم در جاى خلوت كه ديگرى نمى تواند به آنجا وارد شود(19), حرام است (20) خو نمازشان صحيح نيست , ولى اگر يكى از آنها مشغول نماز باشد و ديگرى كه با او نامحرم است وارد شود, نماز او!اشكال ندارد(21) (م 1ـ زنجانى (پيش از: م 875 و مكارم (م 792: بنابر احتياط واجب .
2ـ بهجت : مگر اينكه طورى تر باشد كه اگر نجاست به بدن يا لباس سرايت كرد, نماز را باطل نكند (م 740 زنجانى : برسد و آن را به نَحْوى نجس كند كه نتواند در آن نماز بخواند... (پس از: م 894.
3ـ بهجت (م 740 و تبريزى (پس از: م 895 و زنجانى (پس از: م 894: عبارت (مگر نجاستى باشد كه درنماز معفو است ) در رسالهء آنان ديده نشد.
4ـ مكارم : اين مسأله در رسالهء ايشان ديده نشد.
5ـ زنجانى : كسى كه در مكانى نشسته , مسجد باشد يا نباشد... (م 877.
6ـ تبريزى (م 877 و زنجانى (م 877: قيد (بنابر احتياط واجب ) را ندارند و فرموده اند: نمازش باطل است .
7ـ تبريزى : مگر آنكه شخص اولى از آنجا اِعراض (و دورى ) كند (و روى از آنجا برگرداند) (م 877.
8ـ بهجت : اين مسأله در رسالهء ايشان ديده نشد.
9ـ تبريزى : بنابر احتياط صحيح نيست (م 893 مكارم : احتياط واجب اِعاده (و دوباره خواندن نماز)است (م 808.
10ـ بهجت : اين مسأله در رسالهء ايشان ديده نشد زنجانى : بنابر احتياط واجب ... نماز نخواند (پيش از:م 893.
11ـ بهجت : نماز خواندن زن جلوتر از مرد يا مساوى و همدوش با مرد مكروه است بنابر اَظهَر (م 741 زنجانى : طبق فتوا و نظر ايشان اگر زن و مرد در كنار هم نماز بخوانند يا زن جلوتر از مرد نماز بخواند, نمازشان باطل نيست و صحيح است (با استفاده از: م 895.
12ـ تبريزى : بايد بين مرد و زن در حال نماز اَقَلاًّ مقدار يك وَجَب فاصله باشد, و فرقى نمى كند زن جلوتربايستد يا مرد و يا مساوى هم بايستند, ولى رعايت فاصله در شهر مكه لازم نيست (پيش از: م 896.
13ـ مكارم : و (بايد) جاى سجدهء او (= زن ) از جاى سجدهء مرد كمى عقبتر باشد و الاّ نماز باطل است ... ولى اگر ميان مرد و زن ديوار يا پرده و مانند آن باشد, يا به اندازهء ده ذراع (تقريباً 5متر) فاصله باشد اشكال ندارد(م 811.
14ـ تبريزى : يا كمتر از يك وجب جلوتر بايستد (م 896.
15ـ بهجت : با توجه به نظر ايشان مبنى بر كراهت چنين نمازى كه در بالا گفته شد, نماز هر دو صحيح است زنجانى : طبق فتوا و نظر ايشان نمازشان باطل نيست و صحيح است (با استفاده از: م 896.
16ـ تبريزى : بنابر اظهر صحيح است (م 896.
17ـ تبريزى : نماز هر دو صحيح است , اگرچه بين آنها يك وجب هم فاصله نباشد (م 897 زنجانى :... يا);اًاًّّمكان يكى از آنان به قدرى بلند باشد كه نگويند زن جلوتر از مرد يا برابر او ايستاده است , نماز هر دو بى اشكال صحيح است (م 897.
18ـ زنجانى : بودن مرد و زن نامحرم در جايى كه كسى در آنجا نيست و كسى هم نمى تواند وارد شود, درصورتى كه احتمال وقوع در معصيت (و گناه ) را بدهند, حرام و بنابر احتياط واجب نماز در آنجا باطل است , بلكه در صورتى كه احتمال وقوع در معصيت را هم ندهند, بنابر احتياط حرام و نمازشان باطل است , و اگر مشغول نمازباشد و كسى كه با او نامحرم است وارد شود نيز همين حكم جارى است (م 898.
19ـ تبريزى : يا وارد شونده مانع از ابتلا (و انجام ) معصيت نمى شود, در صورتى كه احتمال وقوع در معصيت را بدهند جايز نيست , ولكن اگر آنجا نماز بخواند صحيح است (م 898.
20ـمكارم : اشكال دارد و احتياط واجب ترك آن است , و نماز خواندن در آنجا نيز اشكال دارد (م 814.
21ـ بهجت : اين مسأله در رسالهء ايشان ديده نشد.

احكام نماز
در هنگام مسافرت و طبق شرايطى , مثل آنكه سفر انسان كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد, بايد نمازهاى چهار ركعتى را به صورت دو ركعتى بخوانيم . براى دانستن شرايط نماز مسافر و احكام آن به رسالهء توضيح المسائل مرجع تقليد خود مراجعه كنيد.
توجه
اگر(1) در نماز ظهر يا عصر نيّت كند كه چهار ركعت نماز مى خوانم و معيّن نكند كه نماز ظهر است ياعصر(2), نماز او باطل است (3). و نيز كسى كه مثلاً قضاى نماز ظهر بر او واجب است , اگر در وقت نماز ظهر بخواند نماز قضا يا نماز ظهر را بخواند, بايد(4) نمازى را كه مى خواند در نيّت معيّن كند(5) (م 966. بر مرد (و پسر) واجب است حمد و سورهء نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند, و بر مرد (و پسر) و زَن (و دختر) واجب است حمد و سورهء نماز ظهر و عصر را آهسته بخواند (م 1013. زن (و دختر) مى تواند حمد و سورهء نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند, ولى اگر نامَحرَم صدايش را بشنود(6) , بنابر احتياط واجب (7) بايد آهسته بخواند (م 1015. انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند, و كسى كه به هيچ قسم نمى تواند صحيح آن را ياد بگيرد, بايدهر طور كه مى تواند بخواند... (م 1018. بر مرد (و پسر) و زَن (و دختر) واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز, حمد يا تسبيحات را آهسته بخواند (م 1028. اگر در جايى كه بايد نماز را بلند خواند, (نمازگزار) عمداً آهسته بخواند, يا در جايى كه بايد آهسته خواند عمداً بلند بخواند, نمازش باطل است . ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد(8) صحيح است (9), و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده (10), لازم نيست (305 مقدارى را كه خوانده دوباره بخواند (م 1016. اگر (نمازگزار) پيش از آنكه به مقدار ركوع خم شود و بدن آرام گيرد, عمداً(11) ذكر ركوع را بگويد(12)نمازش باطل (13) است (14) (م 1053. اگر (نمازگزار) پيش از تمام شدن ذكر واجب عمداً سر(15) از ركوع بردارد(16) نمازش باطل است , و اگردسَهواً(17) (و غير عمدى ) سر بردارد, چنانچه پيش از آنكه از حال ركوع خارج شود يادش بيايد(18) كه ذكردركوع را تمام نكرده , بايد در حال آرامى بدن دوباره ذكر را بگويد, و اگر بعد از آنكه از حال ركوع خارج شد يادش 7يايد(19), نماز او صحيح است (20) (م 1054. اگر پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام گيرد, (نمازگزار) عمداً ذكر سجده را بگويد(21), يا پيش باز تمام شدن ذكر عمداً سر از سجده بردارد, نماز باطل است (22) (م 1072. اگر پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام گيرد(318, (نمازگزار) سهواً ذكر سجده را بگويد, و پيش حاز آنكه سر از سجده بردارد بفهمد اشتباه كرده , بايد دوباره در حال آرام بودن , ذكر را بگويد (م 1073. اگر(319 (نمازگزار) موقعى كه ذكر سجده را مى گويد, يكى از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد(320, نمازخ باطل مى شود(321. ولى موقعى كه مشغول گفتن ذكر نيست , اگر غير پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد ودوباره بگذارد اشكال ندارد (م 1075. بايد بين پيشانىِ (نمازگزار) و آنچه بر آن سجده مى كند, چيزى (مانند موها يا چادر, فاصله ) نباشد...(م 1081. در سجده ... اگر به واسطهء بلند بودن ناخن , سر شست به زمين نرسد, نماز باطل است ...(28) (م 1083. (در نماز جماعت ,) مأموم (= كسى كه پشت سر پيشنماز و امام جماعت نماز مى خواند) بايد غير از حمد وحسوره , همه چيز نماز را خودش بخواند, ولى اگر ركعت اول يا دوم او, ركعت سوم يا چهارم امام (جماعت ) باشد,7ايد حمد و سوره را (با صداى آهسته ) بخواند (م 1482. 1ـ زنجانى : در نيّت نماز بايد ظهر يا عصر بودن نماز را معيّن كند ولَو به نَحْو اجمال , مثل آنكه نيّت كند:آنچه بر من واجب شده به جاى مى آورم , پس اگر در نماز ظهر يا در نماز عصر نيّت كند كه چهار ركعت نمازمى خوانم و به نحو اجمال هم معيّن نكند ظهر است يا عصر, نماز او باطل است (م 953.
2ـ بهجت : و تصميم هيچ كدام از اين دو را نداشته باشد (م 780.
3ـ مكارم : در موقع نيّت بايد قصد كند كه نماز ظهر مى خواند يا عصر يا نمازهاى ديگر (م 866.
4ـ مكارم : بنابر احتياط واجب (م 866.
5ـ بهجت : بنابر اَحوَط (م 780.
6ـ بهجت : بايد آهسته بخواند, در صورتى كه شنيدن صداى او حرام باشد, مثلاً ترس فتنه و لذت بردن دربين باشد بنابر اظهر (م 818.
7ـ زنجانى (م 1003 و مكارم (م 906: بنابر احتياط مستحب .
8ـ بهجت : يا مسأله را نداند و احتمال خلاف هم ندهد و ترديد (و شك ) در صحت عملش نداشته باشد, به طورى كه قصد قربت از او حاصل بشود, نمازش صحيح است (م 819.
9ـ مكارم : مگر اينكه در ياد گرفتن مسأله كوتاهى كرده باشد كه بنابر احتياط واجب اِعاده مى كند (و دوباره نماز را مى خواند) (م 908.
10ـ زنجانى : بفهمد فراموش كرده ... (م 1004.
11ـ بهجت : بنابر اظهر (م 819.
12ـ زنجانى : با علم و عمد... (م 1041.
13ـ تبريزى : بنابر احتياط, لازم است دوباره ذكر را بعد از آرام گرفتن بدن بگويد و نماز را اعاده كند(م 1041.
14ـ مكارم : بايد (ذكر را) بعد از آرام گرفتن اعاده كند, حتى اگر عمداً اين كار را كند احتياط اين است كه نمازرا نيز بعداً اعاده نمايد (م 934.
15ـ بهجت : اين مسأله در رسالهء ايشان ديده نشد.
16ـ زنجانى : با علم و عمد... (م 1042.
17ـ تبريزى : كه از حد ركوع خارج شود نمازش باطل است (م 1042.
18ـ زنجانى : يا به جهت ندانستن مسأله سر بر دارد... (م 1042.
19ـ زنجانى : متوجه شود بايد در حال آرامى بدن ذكر را بگويد... (م 1042.
20ـ زنجانى : متوجه شود... (1042.
21ـ بهجت : اين مسأله در رسالهء ايشان ديده ن.
22ـ تبريزى : بايد دوباره ذكر را بعد از گذاشتن پيشانى و آرام شدن تكرار كند, و بنابر احتياط نماز را نيز اعاده نمايد (م 1060.
23ـ مكارم : هرگاه پيش از آنكه بدن آرام گيرد, ذكر سجده را شروع كند باطل است . همچنين اگر قسمتى از آن را هنگام بلند شدن از سجده بگويد (م 948 زنجانى : اگر پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام گيردعمداً ذكر سجده را بگويد, يا بدون ذكر يا قبل از تمام شدن آن , سر از سجده بردارد يا در حالت ذكر واجب يا ذكرمستحبى كه به قصد ورود مى گويد بدن را حركت دهد, نمازش باطل است (م 1060.
24ـ تبريزى : عبارت (و بدن آرام گيرد) در رسالهء ايشان ديده نشد (م 1061.
25ـ مكارم : هنگامى كه مشغول ذكر نيست مى تواند بعضى از اعضاى هفتگانه را جز پيشانى از زمين بردارد ياجابه جا كند, ولى در موقع ذكر جايز نيست (م 949.
26ـ تبريزى : بايد ذكر را دوباره بعد از گذاشتن تمام اعضا تكرار (كند) و بعد نماز را اعاده كند (م 1063.
27ـ بهجت : موقعى كه ذكر سجده را مى گويد بايد تمام هفت عضو روى زمين باشد و از زمين برداشته نشوند, ولى موقعى كه ... (م 864.
28ـ مكارم : اشكال دارد (م 955 تبريزى : و كسى كه از روى تقصير به واسطهء ندانستن مسأله نمازهاى خودرا همين طور خوانده , بايد دوباره بخواند. و اگر روى شست يا باطن آن را به زمين بگذارد كافى است (م 1071 زنجانى :... و كسى كه به واسطهء ندانستن مسأله نمازهاى خود را اين طور خوانده , بنابر احتياط واجب بايد دوباره بخواند (م 1071.

پوشانيدن بدن و شرايط لباس نمازگزار
1ـ مرد (و پسر) بايد در حال نماز اگرچه كسى او را نمى بيند, عَوْرَتَين (1) خود را بپوشاند و بهتر است از ناف تا زانوها را هم بپوشاند (م 793. 2ـ موقعى كه (2) انسان قضاى سجدهء فراموش شده يا تشهد فراموش شده را به جا مى آورد, بلكه بنا بر احتياط واجب (3) در موقع سجدهء سَهْو(4) هم بايد خود را مثل موقع نماز بپوشاند(5) (م 795. 3-لباس نمازگزار 1ـ لباس نمازگزار شش شرط دارد: اول : آنكه پاك باشد. دوم : آنكه بنابر احتياط واجب (6) مُباح (7) باشد. سوم : آنكه از اجزاى مُردار نباشد. چهارم : آنكه از حيوان حرام گوشت نباشد. پنجم و ششم : آنكه اگر نمازگزار مرد (و پسر) است , لباس او ابريشم خالص و طلاباف نباشد (م 804. براى آشنايى بيشتر با احكام و جزئيات آن به رسالهء توضيح المسائل مرجع تقليد خود مراجعه كنيد. 2ـ لباس نمازگزار بايد پاك باشد و اگر كسى عمداً(8) با بدن يا لباس نجس نماز بخواند, نمازش باطل است (9) (م 805. 3ـ اگر (نمازگزار) نداند(10) كه بدن يا لباسش نجس است و بعد از نماز بفهمد نجس بوده , نماز او صحيح است ... (م 808. 4ـ اگر فراموش كند كه بدن يا لباسش نجس است و در بين نماز يا بعد از آن (11) يادش بيايد, بايد نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته (12) قضا نمايد (م 809. توجه زينت كردن به طلا(13) مثل آويختن زنجير طلا به سينه و انگشتر طلا به دست كردن و بستن ساعت مچى رطلا به دست براى مرد (و پسر) حرام و نماز خواندن با آنها باطل است .(14) و احتياط واجب آن است (15) كه ازاستعمال عينك طلا هم خوددارى كند(16), ولى زينت كردن به طلا براى زن (و دختر) در نماز و غير نماز اشكال ندارد (م 840. 1ـ عورتين = دو عورت جلو و پشت ; شرمگاه .
2ـ بهجت : موقعى كه انسان نماز احتياط مى خواند و يا قضاى ... (م 663 مكارم : در نماز احتياط و);أأّّقضاى ... (م 728.
3ـ تبريزى : و احتياط مستجب آن است كه ... (م 798 زنجانى : و احتياط آن است كه ... (م 798.
4ـ مكارم : و سجده هاى واجب قرآن ... (م 728.
5ـ بهجت : در مورد سجدهء سهو چيزى نفرموده اند (م 663.
6ـ بهجت : (پس از: م 669 و تبريزى (م 806: قيد (احتياط واجب ) را ندارند.
7ـ مُباح = غَصبى نباشد و اجازهء استفاده از آن و تصرف در آن از طرف صاحبش داده شده باشد.
8ـ بهجت (م 670 و تبريزى (م 807: در حال اختيار زنجانى : با علم و عمد و اختيار... (م 807.
9ـ مكارم : حتى اگر به خاطر ياد نگرفتن مسأله باشد (م 736.
10ـ زنجانى : اگر با آگاهى از مسألهء شرعى نداند... (م 810.
11ـ زنجانى : در بين نماز يا بعد از آن , قبل از گذشتن وقت يادش بيايد, نماز را دوباره بخواند... (م 811.
12ـ زنجانى : بنابر احتياط نماز را قضا كند (م 811.
13ـ تبريزى : (م 840 و زنجانى (م 840: پوشانيدن طلا مثل ... . 14ـ بهجت : در باطل بودن نماز با آنها تأمل است , اگرچه مطابق احتياط بلكه خالى از وَجْه نيست (م 702.
15ـ تبريزى (م 840 و زنجانى (م 840:... و عينك طلا گذاشتن براى مرد حرام و نماز خواندن با آن باطل است ... .
16ـ بهجت : همراه داشتن طلا و حمل آن بدون اينكه صِدق پوشش بكند و همچنين دندانى كه پوشش طلادارد در نماز مانعى ندارد (م 702.

برنامه نماز
پسران و دختران هنگامى كه به حدّ بلوغ و تكليف رسيدند, حتماً بايد <نمازهاى واجب > را بخوانند. يكى از نمازهاى واجب , نمازهاى پنجگانهء صبح , ظهر, عصر, مغرب و عِشاست كه در هر شبانه روز بايد خوانده شوند و به آنها <نمازهاى يَوميه > مى گويند. در نماز يازده چيز واجب است كه به آنها <واجبات نماز> مى گويند. و آنها عبارتند از: اول : نيّت . دوم : قيام , يعنى ايستادن . سوم : تَكبيرَةُ الاِْحرام , يعنى گفتن (اَلله أَكْبَر) در اول نماز. چهارم : رُكوع . پنجم : سُجود. ششم : قِرائَت . هفتم : ذِكر. هشتم : تَشَهُّد. نهم : سلام . دهم : ترتيب . يازدهم : مُوالات , يعنى پى در پى بودن اجزاى نماز (بدون فاصله انجام دادن كارهاى نماز). براى خواندن نمازهاى واجب يوميه , پس از پاك بودن بدن و لباس و مراعات مقدمات و شرايط ديگر نماز و پس از گرفتن وضو و طهارت , واجبات نماز يا همان دستور نماز را بدون فاصله و به اين ترتيب انجام مى دهيم : 1ـ رو به قبله مى ايستيم و به قصد قُربَت <نيّت > مى كنيم , يعنى تصميم مى گيريم كه تنها براى خشنودى خدا و انجام فرمان او نماز مى خوانيم . البته لازم نيست نيّت را از قلب خود بگذرانيم , يا مثلاً به زبان بگوييم كه چهار ركعت نماز ظهر مى خوانم قُربَةً اِلَى الله . 2ـ پس از نيّت , در حالى كه ايستاده ايم و <قيام > كرده ايم , بايد <تَكبيرَةُ الاِْحرام > يعنى <أَللهُ أَكْبَر> را بگوييم . موقع گفتن تكبيرة الاحرام بايد بدنمان آرام باشد و حركت نكند, و مستحب است دستها را تا مقابل گوشها بالا ببريم . 3ـ پس از گفتن تكبيرة الاحرام , در حالى كه ايستاده ايم و بدنمان آرام است , بايد <سورهء حَمد> را به اين ترتيب بخوانيم :
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم ِ(1)
أَلْحَمْدُللهِِ رَبِّ الْعالَمين َ(2)
أَلرَّحْمنِ الرَّحيم ِ(3)
مالِكِ يَوْمِ الدّين ِ(4)
اِيّاكَ نَعْبُدُ وَاِيّاكَ نَسْتَعين ُ(5)
اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيم َ(6)
صِراطَ الَّذينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِم ْ, غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَالضّاَلّين َ.(7)
4ـ پس از خواندن سورهء حمد, يك <سوره ء> تمام و كامل از قرآن را مى خوانيم , مثلاً مى توانيم <سورهء توحيد> يا همان <سورهء اخلاص > را به اين ترتيب بخوانيم :
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم ِ(8)
قُلْ هُوَاللهُ أَحَدٌ(9)
أَللهُ الصَّمَدُ(10)
لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ(11)
وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ.(12)
خواندن حمد و سوره را <قِرائَت > مى گويند. 5ـ پس از خواندن حمد و سوره , بايد به <رُكوع > برويم , يعنى به اندازه اى خَم شويم كه بتوانيم دستهايمان را به زانوها بگذاريم . در حال ركوع و آرام بودن بدن , يا يك بار مى گوييم :
سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظيمِ وَبِحَمْدِه ِ(13)
و يا سه بار مى گوييم :
سُبْحانَ الله ِ, سُبْحانَ الله ِ, سُبْحانَ الله ِ(14)
اين جملات را <ذكر ركوع > مى نامند. آن گاه پس از تمام شدن كامل ذكر ركوع , بايد سر از ركوع برداريم و راست بايستيم . 6ـ پس از ايستادن و پس از آنكه بدن آرام گرفت بايد <سُجود> كنيم و به سجده برويم , يعنى پيشانى را برچيزهايى مانند مُهر نماز قرار مى دهيم و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاهاى خود را بر زمين مى گذاريم . در حال سجده و آرام بودن بدن يا يك بار مى گوييم :
سُبْحانَ رَبِّىَ الاْءَعْلى وَبِحَمْدِه ِ(15)
و يا سه بار مى گوييم :
سُبْحانَ الله ِ, سُبْحانَ الله ِ, سُبْحانَ الله ِ
اين جملات را <ذكر سجود> مى نامند. 7ـ آن گاه پس از تمام شدن كامل ذكر سجدهء اول , بايد سرمان را از روى مُهر نماز برداريم و بنشينيم تا بدن آرام گيرد. پس از آن بايد دوباره به سجده رويم و در حال آرام بودن بدن , همان جملات (ذكر سجود) را در سجدهء دوم بخوانيم . آن گاه پس از تمام شدن كامل ذكر سجدهء دوم , دوباره سر از مُهر نماز بر مى داريم و مى نشينيم تا بدن آرام گيرد. تمام اين كارها يك <رَكعَت > حساب مى شود, و در اينجا ركعت اول نماز به پايان مى رسد. 8ـ پس از دو سجده , براى خواندن ركعت دوم نماز از جايمان بلند مى شويم و مى ايستيم . در حال بلند شدن مستحب است بگوييم :
بِحَوْلِ اللهِ وَقُوَّتِهِ أَقُومُ وَأَقْعُدُ(16)
9ـ آن گاه مانند ركعت اول , دوباره حمد و سوره را مى خوانيم و پيش از ركوع ركعت دوم , مستحب است <قُنوت > را انجام دهيم , يعنى دستهاى خود را تا مقابل صورت بالا مى آوريم و دعا مى كنيم . مثلاً در قنوت مى گوييم :
أَلّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدٍ(17)
و يا در قنوت دعا مى كنيم :
رَبَّنا اتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِى الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النّارِ(18)
10ـ سپس مانند ركعت اول , به ركوع و سجود مى رويم . پس از دو سجده مى نشينيم . 11ـ در حال نشستن و آرام بودن بدن <تَشَهُّد> را به اين ترتيب مى خوانيم :
أَشْهَدُ أَنْ لا اَلهَ اِلاَّاللهُ وَحْدَهُ لاشَريكَ لَه ُ(19)
وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُه ُ(20)
أَلّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَالِ مُحَمَّدٍ(21)
12ـ اگر نمازمان مانند نماز صبح دو ركعتى باشد, پس از تشهّد و در حال نشستن و آرام بودن بدن و به اين صورت <سلام > نماز را مى خوانيم :
أَلسَّلامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِىُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُه ُ(22)
أَلسَّلامُ عَلَيْنا وَعَلى عِبادِاللهِ الصّالِحين َ(23)
أَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُه ُ(24)
در اينجا <نماز دو ركعتى > تمام مى شود. 13ـ اگر نمازمان مانند نماز مغرب سه ركعتى باشد, پس از خواندن تشهدِ ركعت دوم بر مى خيزيم و مى ايستيم . در حال ايستادن و آرام بودن بدن و در ركعت سوم نماز, سه بار <تَسبيحات اَربَعه >(25) را با صداى آهسته و به اين صورت مى خوانيم :(26)
سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُللهِِ وَلا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَاللهُ أَكْبَرُ(27)
14ـ سپس به ركوع و سجود مى رويم . پس از برخاستن از دو سجدهء ركعت سوم مى نشينيم . در حال نشستن ,تشهّد و سلام نماز را مى خوانيم . در اينجا نماز <سه ركعتى > تمام مى شود. 15ـ اگر نمازمان مانند نماز ظهر و عصر و عشا چهار ركعتى باشد, بعد از دو سجدهء ركعت سوم نماز مى نشينيم و سپس بر مى خيزيم و مى ايستيم . در حالى كه ايستاده ايم , مانند ركعت سوم نماز, سه بار با صداى آهسته تسبيحات اربعه را مى گوييم و به ركوع و سجود مى رويم . پس از دو سجدهء ركعت چهارم نماز مى نشينيم و تشهّد و سلام نماز را مى خوانيم . در اينجا نماز <چهار ركعتى > تمام مى شود.
تعداد ركعتهاى نماز
با توجه به آنچه گفته شد, دانستيم : 1ـ نماز صبح دو ركعت است , در ركعت دوم پس از تشهّد, سلام نماز را مى گوييم . 2ـ نماز مغرب سه ركعت است , در ركعت سوم پس از تشهّد, سلام نماز را مى گوييم . 3ـ نماز ظهر و عصر و عشا چهار ركعت است , در ركعت چهارم پس از تشهّد, سلام نماز را مى گوييم . 1ـ ترجمه و معنا: به نام خداوند بخشندهء مهربان .
2ـ ترجمه و معنا: ستايش مخصوص خداست كه پروردگار جهانيان است .
3ـ ترجمه و معنا: خدايى كه بخشنده و مهربان است .
4ـ ترجمه و معنا: خدايى كه فرمانرواى روز قيامت است .
5ـ ترجمه و معنا: خدايا! تنها تو را مى پرستيم و تنها از تو كمك مى خواهيم .
6ـ ترجمه و معنا: ما را به راه راست راهنمايى فرما.
7ـ ترجمه و معنا: راه كسانى كه به آنان نعمت داده اى , نه راه خشم گرفتگان بر آنها و نه راه گمراهان .
8ـ ترجمه و معنا: به نام خداوند بخشندهء مهربان .
9ـ ترجمه و معنا: بگو: خدا يكتاست .
10ـ ترجمه و معنا: او خدايى است كه همه به او نيازمندند.
11ـ ترجمه و معنا: نه كسى را زاده است و نه از كسى زاده شده است .
12ـ ترجمه و معنا: و هيچ كس همتاى او نيست .
13ـ ترجمه و معنا: پروردگار بزرگ من از هر عيب و نقصى پاك و مُنَزّه است , و من مشغول ستايش هستم .
14ـ ترجمه و معنا: خدا از هر عيب و نقصى پاك و منزّه است .
15ـ ترجمه و معنا: پروردگار برتر من از هر عيب و نقصى پاك است , و من مشغول ستايش او هستم .
16ـ ترجمه و معنا: با نيرو و قدرت خدا بر مى خيزم و مى نشينم .
17ـ ترجمه و معنا: خدايا! بر محمد و خاندان محمد درود فرست .
18ـ ترجمه و معنا: پروردگارا! در دنيا و آخرت به ما نيكى ده و ما را از عذاب آتش دور نگه دار.
19ـ ترجمه و معنا: گواهى مى دهم كه معبودى جز خدا نيست . او يگانه است و شريكى ندارد.
20ـ ترجمه و معنا: و گواهى مى دهم كه محمد بنده و پيامبر خداست .
21ـ ترجمه و معنا: خدايا! بر محمد و خاندان محمد درود فرست .
22ـ ترجمه و معنا: سلام بر تو اى پيامبر و رحمت خدا و بركاتش بر تو باد!
23ـ ترجمه و معنا: سلام بر ما و بندگان شايستهء خدا!
24ـ ترجمه و معنا: سلام بر شما و رحمت خدا و بركاتش بر شما باد!
25ـ تسبيحات اربعه = تسبيحات چهارگانه .
26ـ مى توانيم به جاى تسبيحات اربعه , فقط يك سورهء حمد را با صداى آهسته بخوانيم .
27ـ ترجمه و معنا: خدا از هر عيب و نقصى پاك و منزّه است , و ستايش براى اوست , و معبودى جز خدانيست , و خدا از (همه چيز) بزرگتر است .